Łysiczka Lancetowata - Psilocybe Semilanceata
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) - gdzie i kiedy rośnie, jak wygląda oraz jakie ma dziąłanie psychoaktywne. Wszystko o łysiczce lancetowatej.
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) to pospolicie występujący w Polsce gatunek grzybów psylocybinowych, posiadający właściwości psychoaktywne. Jej niewielkie owocniki, potocznie zwane „grzybami wolności”, można spotkać na łąkach i pastwiskach niemal w całym kraju. Od wieków pobudzały one wyobraźnię w polskim i słowiańskim folklorze, choć dopiero ostatnie dekady przyniosły naukowe poznanie biomedycznego potencjału zawartych w nich związków.
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) - odmiana grzybów halucynogennych
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) to powszechnie występujący w Europie oraz niektórych regionach Ameryki Północnej i Australii gatunek grzybów halucynogennych zawierający związki psychoaktywne z grupy tryptamin. Jest on klasyfikowany w rodzaju Psilocybe, który obejmuje wiele grzybów o właściwościach halucynogennych.
Pod względem morfologii owocniki łysiczki lancetowatej posiadają stożkowaty kapelusz z ostrym wierzchołkiem, barwy od jasnobrązowej do oliwkowej, często z niebieskawym odcieniem a jego średnica waha się od 0,5 do 2 cm. Charakterystyczna jest jej wyraźnie zaznaczona brodawka na szczycie kapelusza. Grzyb ten posiada długi, bardzo smukły trzon, osiągający nawet do 10-15 cm długości. Blaszki początkowo jasnobrązowe, z czasem ciemnieją do szarobrązowych lub fioletowobrązowych.
Grzyb ten zawiera głównie dwa aktywne związki psychoaktywne: psylocybinę i psylocynę. Działają one halucynogennie, powodując zaburzenia percepcji i świadomości, omamy wzrokowe i słuchowe. Stąd też od wieków była używana w praktykach magiczno-religijnych wielu kultur. Obecnie trwają badania nad zastosowaniem tych substancji w leczeniu depresji, uzależnień czy stresu pourazowego.
Historia zetknięcia człowieka z niezwykłymi właściwościami łysiczki lancetowatej (Psilocybe semilanceata) jest długa i fascynująca. Już w 1799 roku miało miejsce pierwsze udokumentowane zatrucie tymi grzybami - uboga rodzina zebrała i zjadła okazy rosnące w londyńskim Parku Świętego Jakuba. Po posiłku wystąpiły u nich typowe skutki zażycia psylocybiny: śmiech, zawroty głowy, spowolnione reakcje, zaburzenia postrzegania.
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) - Historia
Kolejne historyczne źródło na temat psychoaktywnych właściwości tych grzybów pochodzi z 1803 r., kiedy brytyjski przyrodnik James Sowerby opublikował ilustracje i opis gatunku pasujący do P. semilanceata. Przywołał on także wcześniejszy artykułu chemika Augustusa Brande na temat zatrucia rodziny w Parku Świętego Jakuba. Sam Sowerby zaklasyfikował opisywane przez siebie okazy jako Agaricus glutinosus.
Kolejnym przełomowym momentem było bezpośrednie wykrycie obecności psylocybiny w łysiczce lancetowatej w 1963 r. dzięki badaniom szwajcarskiego chemika Alberta Hofmanna i francuskiego mykologa Rogera Heima. Zainteresowali się oni tym gatunkiem po doniesieniach bankiera i etnomykologa-amatora R.Gordona Wassona na temat magicznych właściwości grzybów psylocybinowych używanych w obrzędach rdzennych plemion Meksyku.
Odkrycie to zbiegło się w czasie z narodzinami kontrkultury lat 60. XX wieku i spowodowało prawdziwy boom na łysiczki wśród młodzieży Europy i Ameryki Północnej. Bez trudu można je było znaleźć na terenach trawiastych, obrzeżach lasów, miejscach wypasu krów czy pobliskich łąkach, a ich popularność zrównała się niemal z marihuaną czy LSD. Miały one znaczący wpływ na ruch hippisowski oraz walkę o liberalizację ówczesnych restrykcyjnych przepisów narkotykowych.
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) - występowanie, gdzie ją spotkamy?
Łysiczka lancetowata preferuje klimat umiarkowany i rośnie niemal w całej Europie, w tym w Polsce. Szczególnie pospolicie występuje w górach i na terenach podgórskich - na polanach, łąkach i pastwiskach w Karpatach, Sudetach czy pasmach górskich Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Można ją też spotkać na niżu, np. na Roztoczu, Polesiu, Równinie Lubelskiej, Wyżynach: Małopolskiej, Lubelskiej. Zasiedla trawiaste obszary, polany i przydroża.
Woli miejsca bogate w składniki odżywcze - porasta suchą, zmineralizowaną glebę na terenach wypasanych, gdzie zwierzęta dostarczają obfitego nawozu. Bujne żyzne pastwiska, np. w pobliżu szałasów i polan przyległych do koszarowisk, to jej ulubione siedliska. Grzyb rośnie także przy brzegach lasów identycznie jak podgatunek łysiczka cytryńcowa.
Kiedy rośnie łysiczka lancetowata?
W Polsce sezon na zbiór owocników łysiczki lancetowatej przypada na miesiące jesienne - szczyt owocowania przypada na wrzesień i październik. Występuje też okazjonalnie wiosną - w maju i czerwcu. Najlepiej szukać po dłuższych okresach deszczowych i wilgotnej pogodzie. W suche lata niemal nie owocuje.
Łysiczka Lancetowata - Systematyka i klasyfikacja
W systematyce grzybów, według Index Fungorum Psilocybe semilanceata klasyfikowana jest w następujący sposób:
| Domena | Eukarionty |
| Królestwo | Grzyby |
| Typ | Podstawczaki |
| Klasa | Pieczarniaki |
| Rząd | Pieczarkowce |
| Rodzina | Podziemniczkowate |
| Rodzaj | Psilocybe / Łysiczka |
| Gatunek | Psilocybe semilanceata / Łysiczka lancetowata |
Nazwę naukową Psilocybe semilanceata nadał mu w 1871 roku Paul Kummer. Wcześniej, w 1879 roku, Elias Fries zdiagnozował ten gatunek nadając mu nazwę Agaricus semilanceatus.
Dawniej stosowano również inne synonimy naukowe dla tego taksonu:
- Agaricus semilanceatus
- Geophila semilanceata
- Panaeolus semilanceatus
W polskim piśmiennictwie mykologicznym Psilocybe semilanceata określana była jako kołpaczek lancetowaty lub cierniówka lancetowata. Obecnie przyjęta polska nazwa tego gatunku, wprowadzona w 1987 roku, to łysiczka lancetowata.
Identyfikacja i rozpoznanie Łysiczki lancetowatej
Identyfikacja łysiczki lancetowatej w terenie może nastręczać pewnych trudności. Jest ona stosunkowo niewielka, a jej wygląd może się zmieniać w zależności od wieku i stopnia uwodnienia. Mimo tego posiada pewne charakterystyczne cechy, które pozwalają ją rozpoznać.
Jak wygląda łysiczka lancetowata?
Do najważniejszych należą wysmukły, stożkowy do lejkowatego, gładki i śliski kapelusz z wyraźną brodawką na szczycie. Najczęściej ma on kolor od oliwkowego przez brązowy do ciemnobrązowego, czasami z odcieniem zielonkawo-niebieskawym. Wysuszone owocniki bardzo bladną i jaśnieją. Trzon jest niezwykle cienki (1-3 mm), smukły, często wygięty, wysokości 5-15 cm. Na tle trawy trudno go dostrzec. Blaszki początkowo bladobrązowe, z czasem ciemnieją do szaro-fioletowych.
Charakterystyczną cechą rodzaju Psilocybe jest sinienie tkanek po uszkodzeniu. U łysiczki semilanceaty jest ono niewyraźne i często ogranicza się jedynie do podstawy trzonu, która przybiera niebieskawe zabarwienie. Warta odnotowania jest też obecność drobnych pozostałości osłony częściowej w postaci niewyraźnych pierścieni na trzonie. Zapach tych grzybów opisywany jest jako mączny lub ziemisty.
W razie jakichkolwiek wątpliwości co do identyfikacji lepiej zrezygnować ze zbioru. Możliwe jest bowiem pomylenie z trującymi gatunkami z rodzaju łysiczka czy konicybe. Porada doświadczonego grzybiarza lub atlas grzybów może okazać się nieoceniona dla początkujących.
Identyfikacja i rozpoznanie Łysiczki lancetowatej
Identyfikacja łysiczki lancetowatej w terenie może nastręczać pewnych trudności. Jest ona stosunkowo niewielka, a jej wygląd może się zmieniać w zależności od wieku i stopnia uwodnienia. Mimo tego posiada pewne charakterystyczne cechy, które pozwalają ją rozpoznać.
Owocniki łysiczki lancetowatej
Jak wygląda łysiczka lancetowata? Cechuje ją wysmukły, stożkowy do lejkowatego, gładki i śliski kapelusz z wyraźną brodawką na szczycie. Najczęściej ma on kolor od oliwkowego przez brązowy do ciemnobrązowego, czasami z odcieniem zielonkawo-niebieskawym. Wysuszone owocniki bardzo bladną i jaśnieją. Trzon jest niezwykle cienki (1-3 mm), smukły, często wygięty, wysokości 5-15 cm. Na tle trawy trudno go dostrzec. Blaszki początkowo bladobrązowe, z czasem ciemnieją do szaro-fioletowych.
Charakterystyczną cechą rodzaju Psilocybe jest sinienie tkanek po uszkodzeniu. U łysiczki semilanceaty jest ono niewyraźne i często ogranicza się jedynie do podstawy trzonu, która przybiera niebieskawe zabarwienie. Warta odnotowania jest też obecność drobnych pozostałości osłony częściowej w postaci niewyraźnych pierścieni na trzonie. Zapach tych grzybów opisywany jest jako mączny lub ziemisty.
W razie jakichkolwiek wątpliwości co do identyfikacji lepiej zrezygnować ze zbioru. Możliwe jest bowiem pomylenie z trującymi gatunkami z rodzaju łysiczka czy konicybe. Porada doświadczonego grzybiarza lub atlas grzybów może okazać się nieoceniona dla początkujących.
Psilocybe semilanceata - potencjał psychoaktywny
Potencjał psychoaktywny po spożyciu łysiczki lancetowatej zawdzięczamy kilku związkom chemicznym z grupy tzw. tryptamin. Najważniejszą i występującą w najwyższym stężeniu jest psylocybina. Jej zawartość w suszonych owocnikach tego gatunku wynosi średnio ok. 1% suchej masy grzyba, choć może wahać się w szerokim zakresie od 0,2 do nawet 2,4%
Oprócz psylocybiny w łysiczce lancetowatej obecne są również pochodne tego alkaloidu - głównie psylocyna oraz występująca tylko w śladowych ilościach baeocystyna. Psylocyna powstaje w wyniku fosforylacji psylocybiny w organizmie człowieka i odpowiada za większość odczuwanych efektów działania grzybów psylocybinowych.
Objawiają się one głównie zaburzeniami percepcji i świadomości, intensyfikacją wrażeń zmysłowych, halucynacjami i zmienionym poczuciem czasu oraz przestrzeni. Towarzyszyć mogą im stany podniesionego nastroju, kreatywnego natchnienia, euforii lub przeciwnie - niepokoju i lęku.
Intensywność oraz rodzaj doświadczanych efektów są silnie zależne od mentalnego nastawienia i osobowości zażywającego oraz dawki przyjętej substancji. Warto podkreślić, że grzyby psylocybinowe nie są uważane za uzależniające, a intensywne doświadczenia mogą prowadzić do trwałych pozytywnych zmian psychologicznych.
Dawkowanie i spożywanie łysiczki lancetowatej
Ponieważ spożywanie łysiczki lancetowatej jest nielegalne, trudno znaleźć rzetelne informacje na temat bezpiecznych dawek tego grzyba. Można jedynie opierać się na relacjach i opiniach użytkowników, publikowanych w internecie. Sugerują oni, że zalecana dawka suszonych owocników zawiera się w przedziale od 0,5 do 2 gramów. Przy grzybach świeżych ekwiwalentem jest około 5-20 okazów.
Należy jednak zachować dużą ostrożność, gdyż związki psychoaktywne nie rozkładają się równomiernie w grzybni. Oznacza to, że niektóre owocniki mogą zawierać znacznie większe ilości substancji czynnych niż przeciętna. Dlatego zaleca się stopniowe zwiększanie dawki i uważną obserwację reakcji organizmu. Nieodpowiedzialne jest przekraczanie bezpiecznych ilości sugerowanych przez doświadczonych użytkowników.
Łysiczka lancetowata - Czy jest trująca? Skutki uboczne
Łysiczka lancetowata zawiera związki psychoaktywne, które w odpowiednich dawkach mogą być toksyczne i niebezpieczne dla zdrowia. Jednak w przeciwieństwie do wielu innych gatunków grzybów, nie zawiera trujących metaolitów, które same w sobie stanowiłyby zagrożenie życia.
Do potencjalnych skutków ubocznych spożycia należą mdłości, wymioty, biegunka, kołatanie serca, lęk i ataki paniki. Przy zbyt dużych dawkach możliwe są psychozy z omamami wzrokowymi i słuchowymi, utrata kontaktu z rzeczywistością, a nawet długotrwałe zaburzenia psychiczne. Duże ryzyko istnieje szczególnie dla osób z zaburzeniami psychicznymi w wywiadzie lub obciążonych genetycznie.
Niebezpieczeństwo tkwi również w możliwości pomylenia łysiczki lancetowatej z bardzo podobnymi trującymi gatunkami grzybów. Dlatego identyfikacja musi być absolutnie pewna, a w razie jakichkolwiek wątpliwości należy zrezygnować ze zbioru.
Status prawny zbioru i posiadania łysiczki lancetowatej w Polsce nie jest do końca jednoznaczny. Z jednej strony podlega ona ochronie gatunkowej grzybów, z drugiej zawiera substancje zakazane prawem.
Łysiczka lancetowata - Polskie prawo
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska, łysiczki lancetowate figurują na liście gatunków grzybów objętych ochroną częściową. Oznacza to zakaz fizycznego niszczenia jej owocników i grzybni, zrywania, zbioru, pozyskiwania i przetrzymywania. Wyjątek stanowi zbiór owocników do celów naukowych na podstawie specjalnego zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Z drugiej jednak strony łysiczka lancetowata tak jak inne halucynogenne grzyby zawierają substancje psychoaktywne z grupy tryptamin (głównie psylocybinę i psylocynę), które zgodnie z Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii zaliczane są do środków odurzających, których posiadanie oraz wprowadzanie do obrotu jest nielegalne.
Podsumowanie
Dojrzałe grzyby Łysiczki lancetowatej zawierają substancje psychoaktywne, które są przedmiotem intensywnych badań naukowych ze względu na obiecujące właściwości lecznicze w psychiatrii, m.in. w terapii depresji i uzależnień. Tradycyjnie stosowana była także w praktykach szamanistycznych rdzennych ludów obu Ameryk i Syberii.
Łysiczka lancetowata potrafi wywołać silne zmiany świadomości, iluzje i omamy zmysłowe. Choć jej odpowiedzialne używanie może mieć wartość psychoterapeutyczną, niesie ze sobą ryzyko nieprzewidywalnych skutków ubocznych i wymaga ostrożności. Mimo długiej historii i popularności, grzyby halucynogenne wciąż skrywają wiele tajemnic dla nauki.