Grzyby Psylocybinowe
Grzyby halucynogenne od dawna budzą wyobraźnię i emocje ludzi na całym świecie. Z jednej strony ich niezwykłe działanie fascynowało szamanów i poszukiwaczy transcendencji, z drugiej budziło grozę i agresję władz usiłujących je zdelegalizować. Dziś, wraz z postępem neurobiologii i medycyny, poznajemy coraz lepiej te niezwykłe organizmy i to, jak mogą wpływać na ludzki umysł oraz pomagać w terapii.
Jakie tajemnice kryją w sobie grzyby psylocybinowe? Jakie skutki wywołują i czy mogą być bezpiecznie wykorzystywane dla celów leczniczych? W niniejszym artykule postaramy się wyjaśnić najważniejsze fakty i obalić mity na temat tzw. magicznych grzybów. Zastanowimy się też nad ich dalszą rolą w naszym społeczeństwie - czy bardziej przypominają cudowny lek czy raczej niebezpieczny narkotyk? Czytaj dalej...
Grzyby Psylocybinowe Gatunki
Grzyby Psylocybinowe Odmiany
Historia grzybów psylocybinowych
Choć grzyby halucynogenne, jak na przykład łysiczka meksykańska czy łysiczka lancetowata, rosły endemicznie w Ameryce Środkowej i były wykorzystywane od stuleci przez rdzenne ludy, to w zachodniej kulturze zainteresowanie ich właściwościami psychodelicznymi zaczęło rosnąć dopiero w XX wieku.
Jedną z kluczowych postaci w historii grzybów była Maria Sabina - znana uzdrowicielka z Meksyku z plemienia Mazateków, która podczas swoich rytuałów leczniczych wykorzystywała właśnie grzyby psylocybinowe. W 1956 roku dotarł do niej amerykański bankier i etnomykolog - Gordon Wasson. Przeżycia z seansów z udziałem świętych grzybów zainspirowały go do popularyzacji wiedzy na ich temat na Zachodzie.
Obecnie wiodącą postacią badań nad zastosowaniem grzybów jest Paul Stamets, który zajmuje się aspektami medycznymi psylocybiny, uprawą oraz poszukiwaniem nowych gatunków grzybów halucynogennych i funkcjonalnych.
Popularność magicznych grzybów halucynogennych
Mimo nielegalnego statusu, grzybki halucynogenne cieszą się rosnącą popularnością na całym świecie. Szacuje się, że w samej tylko Ameryce Północnej około 7,5 miliona osób przyznało się do ich użycia w 2021 roku.
Zainteresowanie magicznymi grzybkami zwiększa się zwłaszcza wśród młodych ludzi. Według badań najczęściej sięgają po nie osoby w wieku od 20 do 30 lat. Robią to zarówno dla rekreacyjnych doznań, poszerzenia świadomości, jak i w celach terapeutycznych.
Rosnąca popularność grzybów halucynogennych to odzwierciedlenie coraz większej otwartości społeczeństwa na ich świadome i odpowiedzialne wykorzystanie. Sprzyja temu także legalizacja marihuany w wielu krajach, normalizacja psychedelików oraz obiecujące wyniki badań nad ich zastosowaniem medycznym.
Jednocześnie nadal istnieją negatywne stereotypy na temat magicznych grzybów, a sami użytkownicy spotykają się często z niezrozumieniem czy stygmatyzacją. Dlatego tak ważna jest rzetelna edukacja na temat faktycznych skutków i ryzyka związanego z ich używaniem.
Czym są magiczne grzybki i skąd się biorą ich właściwości?
Grzyby halucynogenne to grupa gatunków wytwarzających naturalne substancje o działaniu psychoaktywnym - psylocybinę i psylocynę. Należą do nich np. łysiczka lancetowata, łysiczka meksykańska, łysiczka aztekowska czy łysiczka kubańska. Organizmy te skolonizowały większość obszarów naszego globu poza Antarktydą. Około 200 gatunków wykazuje działanie na ludzki ośrodkowy układ nerwowy.
To właśnie obecność unikalnych alkaloidów sprawia, że od tysięcy lat grzyby halucynogenne są używane w celach magiczno-religijnych oraz leczniczych. Znały je liczne kultury prekolumbijskie Ameryki Środkowej. Dwudziestowieczne odkrycie psylocybiny i jej synteza chemiczna pozwoliły lepiej poznać mechanizmy działania magicznych grzybów.
Aktualnie trwają intensywne badania skupiające się na ich potencjale terapeutycznym mające zastąpić tradycyjne leczenie farmakologiczne, które nierzadko wiąże się z trwałymi skutkami ubocznymi. Badania przeprowadzone nad psylocybiną jako substancją o właściwościach psychoaktywnych dowodzą, że jest to jeden z najbezpieczniejszych związków halucynogennych.
Grzyby halucynogenne i ich działanie
Grzyby psylocybinowe zawdzięczają swoje psychoaktywne działanie dwóm związkom chemicznym - psylocybinie i psylocynie. Ta pierwsza podlega metabolizmowi do aktywnej postaci - psylocyny, która oddziałuje bezpośrednio z receptorami serotoninowymi, głównie 5-HT2A. Prowadzi to do zaburzenia percepcji zmysłowej, poczucia odrealnienia otoczenia, a także stanów podobnych do tych z medytacji czy fazy REM snu. Zakłócona zostaje orientacja w czasoprzestrzeni.
Oddziaływania na sieć neuronową w mózgu odpowiedzialną za funkcje poznawcze tłumaczą terapeutyczne działanie psylocybiny. Naturalna fluktuacja i niestabilność tej tzw. domyślnej sieci mózgowej wiąże się bowiem z większą elastycznością procesów myślowych i mniejszą podatnością na zachwiania nastroju czy stany lękowe.
Spożywanie grzybów psylocybinowych niesie ze sobą potencjały duchowe i emocjonalnego wglądu, konfrontacji z trudnymi treściami psychiki, odpoczynku umysłu od nawykowych schematów funkcjonowania.
Oznaki zażywania grzybów psylocybinowych
Istnieje kilka symptomów somatycznych i psychicznych mogących świadczyć o niedawnym spożyciu „grzybków”. Pierwszymi są zwykle rozszerzone źrenice, podwyższone ciśnienie krwi, kołatanie serca, drżenie mięśni, zaburzenia koordynacji, lekkie zawroty głowy, nudności i wymioty. Ze względu na podobieństwo do objawów upojenia alkoholowego, osoba może zostać błędnie zdiagnozowana jako pijana.
Na poziomie psychicznym mogą pojawić się stany euforii lub przeciwnie, lęku i dysforii. Częste są zaburzenia postrzegania – iluzje i omamy, synestezja zmysłowa, przekonanie o posiadaniu niezwykłych zdolności, zniekształcenia wizualne, wyostrzenie zmysłów. Myślenie staje się chaotyczne, wewnętrznie sprzeczne, czasem mistyczno-filozoficzne. Występują nagłe olśnienia i przewartościowania dotychczasowego światopoglądu.
Objawy te różnią się w zależności od osoby i dawki przyjętej psylocybiny. Przy niskich dawkach objawy mogą w ogóle nie wystąpić a samo wykrycie substancji w organizmie bez przeprowadzenia specjalistycznych badań toksykologicznych jest trudne.
Potencjalne skutki uboczne grzybów psylocybinowych
Psylocybina uchodzi za jeden z najmniej szkodliwych związków odurzających. Jej toksyczność jest niezwykle niska - nie opisywano przypadków śmiertelnego przedawkowania. Margines bezpieczeństwa jest bardzo szeroki. Niemniej grzybki halucynki mogą powodować pewne tymczasowe skutki uboczne w trakcie ich działania.
Najpoważniejszym z nich jest ryzyko tzw. „bad trip" objawiającego się silnym niepokojem psychicznym, dezorientacją, przerażeniem. Inne potencjalne efekty fizyczne to nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, pocenie się, uczucie zimna, przyspieszone bicie serca. Możliwe są napady drgawek, szczególnie u osób ze skłonnościami epileptycznymi. Zdarzają się reakcje paranoiczne, myśli rezydualne czy stany depresyjne po zażyciu środków halucynogennych, trwające od kilku dni do tygodni.
Ogólne ryzyko uszkodzeń zdrowotnych jest jednak minimalne, jeśli stosuje się rozsądne dawki w bezpiecznych warunkach i z pozytywnym nastawieniem. Czasem problemem bywa błędna identyfikacja grzybów, dlatego pewność co do gatunku jest kluczowa.
Przedawkowanie grzybów psylocybinowych
Choć ryzyko śmiertelnego przedawkowania grzybków halucynogennych jest znikome, zażycie ich w bardzo dużych dawkach może mieć nieprzyjemne, a nawet niebezpieczne konsekwencje.
Objawy przedawkowania po spożyciu grzybów obejmują nasilenie typowych działań ubocznych jak psychoza, dezorientacja, napady lęku oraz omamy. Opisywano też przypadki drgawek po spożyciu ich w ilościach ekstremalnych.
Zagrożeniem jest również bardzo ryzykowne zachowanie pod ich wpływem czy fakt, że "grzyb grzybowi jest nierówny" przez co dokładne wyliczenie przyjmowanej dawki psylocybiny do osiągnięcia oczekiwanego doświadczenia psychodelicznego jest praktycznie niemożliwe.
Zdrowie a grzyby halucynogenne
Psychodeliczna podróż to nie jedyne działanie grzybów halucynogennych. Jak pokazują liczne badania kliniczne, magiczne grzybki i ich spożycie niosą za sobą wiele korzyści również zdrowotnych.
-
Leczenie depresji (zastępstwo leków przeciwdepresyjnych)
Depresja dotyka coraz większą część społeczeństwa, a standardowe leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi poprawę. Dlatego poszukuje się nowych rozwiązań, jak psylocybina. W świetle badań naukowych działa ona poprzez stymulowanie wzrostu połączeń nerwowych i "resetowanie" nadmiernej aktywności sieci neuronalnej związanej z funkcjami poznawczymi i krytyczną oceną siebie.
Badania kliniczne wykazały znaczącą redukcję objawów depresji po jednorazowym podaniu psylocybiny w połączeniu z psychoterapią wspomagającą. Efekt ten utrzymywał się u ponad połowy pacjentów nawet po pół roku. Dlatego medyczne zastosowanie tej substancji może być przełomem w terapii opornej depresji. Konieczne są jednak dalsze badania nad bezpieczeństwem i mechanizmami działania.
-
Łagodzenie skutków zespołu stresu pourazowego (PTSD)
Zespół stresu pourazowego (PTSD) to poważne zaburzenie psychiczne, które rozwija się po przeżyciu lub widzeniu traumatycznego wydarzenia. Objawia się natrętnymi, bolesnymi wspomnieniami, koszmarami sennymi, lękiem, unikaniem bodźców kojarzących się z traumą. Skuteczne leczenie PTSD farmakologią czy poprzez terapię przeciwlękową jest trudne, a obecnie stosowane metody nierzadko zawodzą.
Dlatego poszukuje się nowych sposobów terapii, a jednym z nich jest wykorzystanie psylocybiny – substancji psychoaktywnej jaką posiadają grzyby halucynogenne. W kontrolowanych warunkach klinicznych psylocybina może pomóc osobom z PTSD złagodzić objawy, wspomóc terapię przeciwlękową i powrócić do równowagi psychicznej poprzez szereg korzystnych neurobiologicznych i psychologicznych mechanizmów.
-
Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (OCD)
Badania wskazują, że psylocybina może przynieść ulgę osobom borykającymi się z chorobami psychicznymi jak OCD - zaburzeniem charakteryzującym się natrętnymi myślami i schematami zachowań. Uważa się, że psylocybina działa poprzez regulację funkcjonowania receptorów serotoninowych w mózgu, które są zaburzone w OCD.
W kilku badaniach opisano zmniejszenie objawów OCD po sesjach z psylocybiną. Jedno z nich wykazało utrzymującą się poprawę u ponad połowy pacjentów po 3-6 miesiącach. Efekt był porównywalny do leków SSRI.
Mechanizm działania nie jest jeszcze do końca poznany. Potrzebne są dalsze, większe badania nad skutecznością i bezpieczeństwem tej formy leczenia. Niemniej, wstępne rezultaty wyglądają bardzo obiecująco.
-
Leczenie alkoholizmu
Uzależnienie od alkoholu jest poważnym problemem zdrowia publicznego na całym świecie. Standardowe metody leczenia, takie jak farmakoterapia i psychoterapia, często okazują się nieskuteczne - wskaźniki nawrotów choroby alkoholowej sięgają nawet 60%. Dlatego poszukuje się nowych podejść, które mogłyby wesprzeć osoby uzależnione w zerwaniu z nałogiem.
Jedną z obiecujących metod wydaje się terapia z udziałem psylocybiny zawartej min w łysiczce lancetowatej. Badania sugerują, że grzyby halucynogenne mogą zmniejszać głód alkoholowy, a także wpływać na zmianę nawyków i schematów myślowych prowadzących do sięgania po alkohol. Przeczytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o tym obiecującym podejściu terapeutycznym.
-
Walka z nałogiem palenia
Badania wskazują, że grzyby psylocybinowe mogą być skuteczną pomocą dla osób próbujących rzucić palenie papierosów.
W jednym z badań, osobom próbującym zerwać z nałogiem podawano pojedynczą dawkę 20-30 mg psylocybiny na kilogram masy ciała. Po 6 miesiącach aż 80% z nich nie sięgało po papierosy, podczas gdy przy standardowej farmakoterapii odsetki rzucenia palenia są znacznie niższe.
Jest to obiecujący kierunek badań, choć potrzeba jeszcze większych prób klinicznych, by potwierdzić skuteczność i bezpieczeństwo takiej formy terapii. Niemniej psylocybina zawarta w grzybach halucynogennych wydaje się pomocna w walce z nałogiem tytoniowym.
-
Łagodzenie lub zapobieganie klasterowym bólom głowy oraz migrenom
W 2015 roku zespół Clusterbusters.org opublikował wyniki ankiety przeprowadzonej wśród ponad 400 pacjentów cierpiących na bóle klasterowe. 33% z nich zgłaszało, że psylocybina była najskuteczniejsza w łagodzeniu ataków bólu, więcej niż jakikolwiek lek.
Choć mechanizm działania nie jest jeszcze do końca poznany i sciśle dotyczy indywidualnych objawów danego pacjenta uważa się, że związki psylocybinowe mogą modulować przewodnictwo bólu w mózgu, działając m.in. na receptory serotoninowe. Może to tłumaczyć ich skuteczność zarówno w ostrych napadach bólu, jak i zapobieganiu nawrotom na przykład migren.
Jednak dla pełniejszej oceny bezpieczeństwa i efektywności terapii psylocybinowych w walce z chorobami neurologicznymi jak np migrena konieczne są dalsze kontrolowane badania kliniczne.
-
Wpływ grzybów psylocybinowych na neurogenezę i neuroplastyczność
Badania wskazują, że psylocybina zawarta w grzybach halucynogennych może stymulować tworzenie nowych neuronów (neurogenezę) oraz nowych połączeń między nimi (neuroplastyczność) w mózgu.
Wpływa to pozytywnie na zdolność uczenia się i zapamiętywania, a także łagodzenia objawów zaburzeń psychicznych. Nowe komórki i sieci neuronalne pomagają "zresetować" te obszary mózgu, które uległy kurczowi lub nadmiernemu pobudzeniu m.in. w depresji czy PTSD.
Ponadto grzyby halucynogenne poprawiają elastyczność neuronów odpowiedzialnych za funkcje poznawcze związane z poczuciem własnej tożsamości i wartości. Dzięki temu łatwiej zmienić szkodliwe schematy myślowe, co może przynieść długotrwałą ulgę w lękach czy nałogach.
Mówiąc krótko, zmiany strukturalne i funkcjonalne wywołane w mózgu przez psylocybinę tłumaczą unikalny potencjał terapeutyczny grzybów halucynogennych.
Kreatywność
Istnieją doniesienia, że grzyby halucynogenne mogą stymulować kreatywność oraz proces twórczy u artystów. Związane jest to prawdopodobnie z ich działaniem rozszerzającym świadomość oraz łączeniem w mózgu obszarów normalnie ze sobą niekomunikujących się.
Potwierdzają to badania neuroobrazowe wykazujące aktywację nowych połączeń neuronowych pod wpływem psylocybiny. Osoba może łatwiej dostrzec nieszablonowe rozwiązania problemów czy nowe pomysły.
Innym zjawiskiem jest mikrodawkowanie grzybów, czyli dawkowanie zbyt małych porcji psylocybiny jednorazowo aby wywołać pełne działanie psychodeliczne, lecz wciąż stymulujących kreatywność i koncentrację. Niektórzy artyści twierdzą, że ułatwia im to pisanie, komponowanie itp
Badania naukowe nad psylocybiną w ostatnich latach
Zainteresowanie medycznymi zastosowaniami psylocybiny znacząco wzrosło w ciągu ostatniej dekady, o czym świadczą liczne badania naukowe.
Już w 2011 roku naukowcy z Uniwersytetu Johna Hopkinsa wykazali, że połączenie psylocybiny z psychoterapią zmniejsza lęk u pacjentów z zaawansowanym rakiem (Grob i wsp.). Podobne wyniki przyniosły inne badania w 2016 i 2022 roku.
Kolejne przełomowe badanie miało miejsce w 2016, kiedy to po raz pierwszy wykazano skuteczność psylocybiny w leczeniu depresji lekoopornej (Carhart-Harris i wsp.). Uczestnicy odczuli długotrwałą poprawę nastroju a ich problemy psychiczne uległy znacznemu zmniejszeniu.
W 2019 roku opublikowano wyniki programu leczenia uzależnienia od tytoniu z udziałem psylocybiny (Johnson i wsp.). Aż 80% pacjentów rzuciło palenie, co jest rekordowym wynikiem.
Rok później naukowcy dowiedli, że mikrodawki psylocybiny poprawiają elastyczność poznawczą, kreatywność i nastawienie do rozwiązywania problemów (Mason i wsp.).
Powyższe odkrycia sprawiły, że trwają obecnie intensywne badania nad zastosowaniami terapeutycznymi psylocybiny, której źródłem są grzyby halucynogenne w leczeniu chorób psychicznych i uzależnień.
Fakty i mity o grzybach halucynogennych
-
MIT Powodują uzależnienie
Badania wykazały, że grzyby halucynogenne mają znikomy potencjał uzależniający. Nie powodują głodu narkotycznego, a tempo rozwoju tolerancji i jej zanik po przerwach są dużo szybsze niż w przypadku większości środków odurzających.
Co więcej, ich odstawienie nie wywołuje objawów abstynencyjnych. Ryzyko uzależnienia psychicznego istnieje, jednak jest niewielkie. Dlatego eksperci zgadzają się, że trudno tu mówić o uzależnieniu w klasycznym znaczeniu.
-
MIT Grzyby halucynogenne wywołują halucynacje
Choć potocznie grzyby zawierające psylocybinę określa się mianem "halucynogennych", jest to pewne uproszczenie. W rzeczywistości psylocybina nie powoduje typowych halucynacji, czyli wytworzenia fałszywych percepcji nieistniejących w otoczeniu obiektów.
Zamiast tego pod jej wpływem dochodzi raczej do iluzji i zniekształceń postrzegania rzeczywistych elementów - np. powierzchnie mogą wydawać się falujące, a krawędzie drgające. Częste są także pseudohalucynacje polegające na projekcji wewnętrznych wyobrażeń na zewnątrz.
-
MIT Prowadzą do psychozy i schizofrenii
Nie ma dowodów medycznych na to, że u zdrowych osób grzyby halucynogenne mogą wywołać trwałe zaburzenia psychotyczne. Negatywne skutki są zazwyczaj przemijające i dotyczą indywidualnych objawów. Mimo to lepiej ich unikać np przy schizofrenii w wywiadzie.
-
MITSą bezpieczne i nie mają skutków ubocznych
Objawy po zażyciu grzybów mogą powodować nieprzyjemne, choć są to z regułyprzemijające doznania - tzw. “bad tripy”. Grzyby halucynogenne w zależności od odmiany, wielkości czy środowiska w jakim rosną mogą mieć różną zawartość psylocybiny w owocnikach a w związku z tym ilość przyjętych grzybów do osiągania doświadczenia psychodelicznego różni się znacząco od siebie. Inne potencjalne ryzyka to błędna identyfikacja grzybów i zatrucia.
-
FAKT Poprawiają nastrój i łagodzą lęki
Badania potwierdzają, że grzyby halucynogenne są skuteczną metodą leczenia depresji, uzależnień, lęków u osób z chorobami nowotworowymi. Efekt utrzymuje się nawet po 6 miesiącach.
-
FAKT Zwiększają kreatywność
Mikrodawki mogą poprawiać koncentrację i procesy myślowe. Niektórzy artyści i naukowcy przypisują im wpływ na swoją twórczość.
Najpopularniejsze gatunki grzybów magicznych
Najpopularniejszym gatunkiem magicznych grzybów jest zdecydowanie Psilocybe Cubensis. Jest on powszechny, łatwy w uprawie i niezawodny w swoim działaniu. Do innych popularnych gatunków należą:
- Psilocybe Cyanescens
- Psilocybe Semilanceata (Łysiczka Lancetowata)
- Psilocybe Azurescens
- Psilocybe Mexicana
Czy grzyby psylocybinowe są legalne?
Grzyby halucynogenne zawierające substancje psychoaktywne, takie jak psylocybina czy psylocyna, są zakazane w większości krajów świata, również w Polsce nielegalne jest zarówno ich posiadanie jak i uprawa. Grozi za to nawet do 3 lat pozbawienia wolności.
Jednak w ostatnich latach pojawiają się trendy liberalizacji prawa dotyczącego grzybów psylocybinowych. Przykładem są Stany Zjednoczone, gdzie kilka stanów zaczęło odchodzić od karania za ich posiadanie. Stan Oregon idzie najdalej, dopuszczając stosowanie terapii z udziałem psylocybiny pod nadzorem lekarza.
Również niektóre kraje europejskie, w tym Czechy, rozważają zezwolenie na terapeutyczne użycie substancji psychodelicznych. Holandia i Portugalia zalegalizowały posiadanie niewielkich ilości na własny użytek.
Jest to odzwierciedleniem postępu badań nad leczniczym wykorzystaniem psylocybiny i rewizji dawnych przekonań na temat szkodliwości grzybów halucynogennych. Jednak na razie zmiany przepisów postępują powoli, a ich rekreacyjne używanie pozostaje nielegalne.
Podsumowanie
Podsumowując, grzyby halucynogenne są fascynującym zjawiskiem łączącym w sobie elementy medycyny, duchowości oraz kultury. Choć ich status prawny jest niejednoznaczny, a potencjał terapeutyczny wciąż badany, z całą pewnością mają nam wiele do zaoferowania.
Rozwój badań nad zastosowaniem tych niezwykłych grzybów napawa optymizmem. W erze poszukiwania coraz skuteczniejszych leków oraz sensu życia, mogą się one okazać prawdziwym darem natury dla ludzkości. Czy to w postaci innowacyjnych terapii depresji, czy też narzędzia samopoznania.
Jedno jest pewne - w ciągu najbliższych lat świat nauki i medycyny jeszcze nie raz usłyszy o tych magicznych organizmach. A być może, za sprawą kontynuacji obiecujących badań, grzyby halucynogenne znajdą się nawet na listach leków refundowanych. Czas pokaże, ale przyszłość jawi się w niezwykle fascynujących barwach.